بارها از سوی مسئولان مختلف در مورد خطرات و پیامدهای تبلیغات شبکههای ماهوارهای در باره محصولات دارویی یا مکملهای غذایی یا محصولات بهداشتی و آرایشی و یا داروهای تقویت قوای بدنی، جنسی و زیبایی اندام هشدار داده شده است. مثلا اخیرا دکتر بهمن قادریان، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز گفت: تبلیغاتی که در زمینه افزایش قد از برخی شبکههای ماهوارهای پخش میشود صحت ندارد و نباید به این تبلیغات توجه کرد چرا که قد افراد تا اندکی پس از سن بلوغ افزایش مییابد و پس از آن رشد قد متوقف میشود. عناصری مانند روی، کلسیم و برخی ویتامینها هم اگرچه میتوانند در افزایش قد مؤثر باشند، ولی معجزه نمیکنند. به گفته وی برخی شبکههای ماهوارهای فارسیزبان وسایلی مانند دمپایی افزایش قد را تبلیغ میکنند؛ این وسایل هیچ تأثیری بر قد افراد ندارند و نباید از آنها استفاده کرد. افرادی که احساس میکنند فرزندشان نسبت به دیگر کودکان قد کوتاهتری دارد باید با مراجعه بهموقع به پزشک، علت این مشکل را یافته و آن را پیش از سن بلوغ درمان کنند.
اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران نیز مقام دیگری بود که در این زمینه هشدار داد: داروها و مکملهایی که تحت عنوان کاهش قند خون برای بیماری دیابت در شبکههای ماهوارهای خارج از کشور تبلیغ میشود، پایه علمی نداشته و این داروها هیچ اثری در کنترل قندخون افراد ندارد. به گفته وی داروهای اصلی بیماری دیابت، داروهایی است که توسط پزشکان تجویز و در داروخانهها تحویل بیمار میشود.
ماجرا به همین جا ختم نشد چرا که این بار نوبت علیرضا کریمی، مدیرکل دفتر تبلیغات و اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که وارد میدان شود و از ارسال نامهای به وزارت بهداشت برای جلوگیری از انجام تبلیغات غیراخلاقی، جنسی و شنیع در داروخانههای سطح کشور خبر بدهد.
او گفت: با وجود اینکه داروخانهها، یک مکان عمومی محسوب میشوند و براساس قانون تبلیغات کشوری، انجام تبلیغات غیراخلاقی که حریمهای شرعی و عرفی جامعه را رعایت نکند، ممنوع است اما متأسفانه شاهد انواع و اقسام تبلیغات شنیع و غیراخلاقی بهصورت کاملا آزاد و بدون قید و شرط در داروخانهها هستیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر انواع تبلیغات رنگی و بیشرمانه برای تبلیغ کالاهای جنسی بهصورت علنی و آزادانه در سطح داروخانههای کشور انجام میشود و اگر جلوی این رویه غیراخلاقی گرفته نشود، مشخص نیست که در آینده بانیان اینگونه از تبلیغات به چه سبک و شیوههای جدیدی برای تبلیغ این قبیل لوازم آرایشی و زیبایی روی خواهند آورد. شیوههای غیراخلاقی فعلی تبلیغات در داروخانهها براساس نصصریح قانون تبلیغات، غیرقانونی است و خلاف شرع و عرف نیز محسوب میشود. لوازم آرایشی و زیبایی که با این شیوههای غیراخلاقی در داروخانهها تبلیغ میشوند به هیچ عنوان جنبه حیاتی ندارند، درصورتی که وزارت بهداشت با این رویه غیرقانونی و غیراخلاقی داروخانهها برخورد لازم و قانونی را نکند، دفتر تبلیغات مجبور خواهد شد از طریق مراجع قضایی و انتظامی این تخلف را پیگیری کند و درصورت تکرار، امکان پلمبشدن اماکنی که مرتکب این شیوه تبلیغات غیرقانونی شدهاند، وجود دارد.
تازهترین اظهارات در این حوزه از دکتر سیدشهابالدین صدر، رئیسکل سازمان نظام پزشکی کشور ابراز شده است. او با اعلام اینکه روزانه بالغ بر 50 هزار آگهی در حوزه سلامت کشور منتشر میشود از ارسال نامهای از سوی آن سازمان به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر داد که در آن خواستار ابلاغ قوانین و مقررات مربوط به این حوزه شده است.
در نامه صدر به سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چنین آمده است:«چندی است که تبلیغات حوزه پزشکی در پایگاههای مختلف رسانهای شامل مجلات و روزنامهها، صدا و سیما، پیکهای تبلیغاتی، سایتهای اینترنتی، شبکههای مختلف ماهوارهای، سینما، تولیدات ویدئویی، تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر، بیلبوردها و سایر رسانههای دیداری و شنیداری فزونی یافته و درحال حاضر بالغ بر 50هزار آگهی در روز منتشر میشود. نظر به اینکه تبلیغات مستقیما سلامت آحاد جامعه را تحتالشعاع قرار میدهد و با توجه به تأکید نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی مبنی بر ساماندهی تبلیغات حوزه سلامت و جلسات متعدد که در دفاتر تبلیغات و اطلاعرسانی آن وزارتخانه با حضور نمایندگان وزارتخانه و سازمانهای مختلف از جمله سازمان نظام پزشکی برگزار شده و پیشنویس قوانین و مقررات تبلیغاتی کشور تهیه و تدوین شده است، ضروری است برای ابلاغ این مقررات به همه رسانهها، جراید، کانونهای آگهی و تبلیغات و سایر مراجع اطلاعرسانی دستور عاجل صادر شود.»
چندی قبل رئیس اداره نظارت بر مواد آرایشی و بهداشتی نیز گفته بود: بررسیها نشان میدهد که بسیاری از محصولات دارویی، آرایشی و بهداشتی در داخل کشور و در کارگاههای زیرزمینی تهیه میشوند و بهعلت اینکه نمیتوانند مجوز از وزارت بهداشت دریافت و در کشور تبلیغ کنند متوسل به شبکههای ماهوارهای برای تبلیغ محصولاتشان میشوند.
گفتنی است طبق قانون، استفاده از عناوین دولتی، تبلیغ مخصوص کودکان و نوجوانان، تبلیغات منفی علیه سایر مؤسسات و فراوردههای دارویی، تبلیغ قبل از اخذ پروانه ساخت یا ورود دارو و تبلیغ هر نوع داروی مخدر و تحت کنترل، ممنوع بوده و تبلیغات مواد دارویی در داخل کشور تنها به خط و زبان فارسی و انگلیسی مجاز است و تبلیغات در مورد داروهای خارجی، به اخذ مجوز موردی از وزارت بهداشت نیاز دارد.
انتقاد از وضعیت تبلیغ محصولات و خدمات بهداشتی و درمانی و یا دارویی در ایران چندان جدید نیست. بارها از سوی مسئولان مختلف در مورد خطرات و پیامدهای تبلیغات شبکههای ماهوارهای در باره محصولات دارویی یا مکملهای غذایی یا محصولات بهداشتی و آرایشی و یا داروهای تقویت قوای بدنی، جنسی و زیبایی اندام هشدار داده شده است. مثلا اخیرا دکتر بهمن قادریان، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز گفت: تبلیغاتی که در زمینه افزایش قد از برخی شبکههای ماهوارهای پخش میشود صحت ندارد و نباید به این تبلیغات توجه کرد چرا که قد افراد تا اندکی پس از سن بلوغ افزایش مییابد و پس از آن رشد قد متوقف میشود. عناصری مانند روی، کلسیم و برخی ویتامینها هم اگرچه میتوانند در افزایش قد مؤثر باشند، ولی معجزه نمیکنند.
به گفته وی برخی شبکههای ماهوارهای فارسیزبان وسایلی مانند دمپایی افزایش قد را تبلیغ میکنند؛ این وسایل هیچ تأثیری بر قد افراد ندارند و نباید از آنها استفاده کرد. افرادی که احساس میکنند فرزندشان نسبت به دیگر کودکان قد کوتاهتری دارد باید با مراجعه بهموقع به پزشک، علت این مشکل را یافته و آن را پیش از سن بلوغ درمان کنند.
اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران نیز مقام دیگری بود که در این زمینه هشدار داد: داروها و مکملهایی که تحت عنوان کاهش قند خون برای بیماری دیابت در شبکههای ماهوارهای خارج از کشور تبلیغ میشود، پایه علمی نداشته و این داروها هیچ اثری در کنترل قندخون افراد ندارد. به گفته وی داروهای اصلی بیماری دیابت، داروهایی است که توسط پزشکان تجویز و در داروخانهها تحویل بیمار میشود.
ماجرا به همین جا ختم نشد چرا که این بار نوبت علیرضا کریمی، مدیرکل دفتر تبلیغات و اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که وارد میدان شود و از ارسال نامهای به وزارت بهداشت برای جلوگیری از انجام تبلیغات غیراخلاقی، جنسی و شنیع در داروخانههای سطح کشور خبر بدهد.
او گفت: با وجود اینکه داروخانهها، یک مکان عمومی محسوب میشوند و براساس قانون تبلیغات کشوری، انجام تبلیغات غیراخلاقی که حریمهای شرعی و عرفی جامعه را رعایت نکند، ممنوع است اما متأسفانه شاهد انواع و اقسام تبلیغات شنیع و غیراخلاقی بهصورت کاملا آزاد و بدون قید و شرط در داروخانهها هستیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر انواع تبلیغات رنگی و بیشرمانه برای تبلیغ کالاهای جنسی بهصورت علنی و آزادانه در سطح داروخانههای کشور انجام میشود و اگر جلوی این رویه غیراخلاقی گرفته نشود، مشخص نیست که در آینده بانیان اینگونه از تبلیغات به چه سبک و شیوههای جدیدی برای تبلیغ این قبیل لوازم آرایشی و زیبایی روی خواهند آورد. شیوههای غیراخلاقی فعلی تبلیغات در داروخانهها براساس نصصریح قانون تبلیغات، غیرقانونی است و خلاف شرع و عرف نیز محسوب میشود. لوازم آرایشی و زیبایی که با این شیوههای غیراخلاقی در داروخانهها تبلیغ میشوند به هیچ عنوان جنبه حیاتی ندارند، درصورتی که وزارت بهداشت با این رویه غیرقانونی و غیراخلاقی داروخانهها برخورد لازم و قانونی را نکند، دفتر تبلیغات مجبور خواهد شد از طریق مراجع قضایی و انتظامی این تخلف را پیگیری کند و درصورت تکرار، امکان پلمبشدن اماکنی که مرتکب این شیوه تبلیغات غیرقانونی شدهاند، وجود دارد.
تازهترین اظهارات در این حوزه از دکتر سیدشهابالدین صدر، رئیسکل سازمان نظام پزشکی کشور ابراز شده است. او با اعلام اینکه روزانه بالغ بر 50 هزار آگهی در حوزه سلامت کشور منتشر میشود از ارسال نامهای از سوی آن سازمان به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر داد که در آن خواستار ابلاغ قوانین و مقررات مربوط به این حوزه شده است.
در نامه صدر به سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چنین آمده است:«چندی است که تبلیغات حوزه پزشکی در پایگاههای مختلف رسانهای شامل مجلات و روزنامهها، صدا و سیما، پیکهای تبلیغاتی، سایتهای اینترنتی، شبکههای مختلف ماهوارهای، سینما، تولیدات ویدئویی، تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر، بیلبوردها و سایر رسانههای دیداری و شنیداری فزونی یافته و درحال حاضر بالغ بر 50هزار آگهی در روز منتشر میشود.
نظر به اینکه تبلیغات مستقیما سلامت آحاد جامعه را تحتالشعاع قرار میدهد و با توجه به تأکید نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی مبنی بر ساماندهی تبلیغات حوزه سلامت و جلسات متعدد که در دفاتر تبلیغات و اطلاعرسانی آن وزارتخانه با حضور نمایندگان وزارتخانه و سازمانهای مختلف از جمله سازمان نظام پزشکی برگزار شده و پیشنویس قوانین و مقررات تبلیغاتی کشور تهیه و تدوین شده است، ضروری است برای ابلاغ این مقررات به همه رسانهها، جراید، کانونهای آگهی و تبلیغات و سایر مراجع اطلاعرسانی دستور عاجل صادر شود.»
چندی قبل رئیس اداره نظارت بر مواد آرایشی و بهداشتی نیز گفته بود: بررسیها نشان میدهد که بسیاری از محصولات دارویی، آرایشی و بهداشتی در داخل کشور و در کارگاههای زیرزمینی تهیه میشوند و بهعلت اینکه نمیتوانند مجوز از وزارت بهداشت دریافت و در کشور تبلیغ کنند متوسل به شبکههای ماهوارهای برای تبلیغ محصولاتشان میشوند.
گفتنی است طبق قانون، استفاده از عناوین دولتی، تبلیغ مخصوص کودکان و نوجوانان، تبلیغات منفی علیه سایر مؤسسات و فراوردههای دارویی، تبلیغ قبل از اخذ پروانه ساخت یا ورود دارو و تبلیغ هر نوع داروی مخدر و تحت کنترل، ممنوع بوده و تبلیغات مواد دارویی در داخل کشور تنها به خط و زبان فارسی و انگلیسی مجاز است و تبلیغات در مورد داروهای خارجی، به اخذ مجوز موردی از وزارت بهداشت نیاز دارد.